५) वैशाख (एप्रिल - मे ) महिन्याची माहिती, मराठी दिनदर्शिका २०२३

वैशाख महिना महत्वं : या महिन्यात भगवान विष्णूची विशेष रुपात पूजा केली जाते. या दिवसापासून वैशाख मास स्नानाला सुरुवात होते. स्कंद पुराणामध्ये वैशाख मासाला सर्व मासांमध्ये उत्तम मानण्यात आले आहे. वैशाख मासात जो व्यक्ती सूर्योदयापूर्वी स्नान करतो, व्रत ठेवतो त्याला भगवान विष्णूची विशेष कृपा प्राप्त होते. श्रीहरी कृपेने घरातील दरिद्रता दूर होऊ शकते. सर्व दुःखातून मुक्ती मिळते आणि अक्षय पुण्याची प्राप्ती होते. वैशाख मासाचे देवता भगवान मधुसूदन असून या मासात जल दानाचे विशेष महत्त्व आहे..
 

वैशाख महिन्यातील सण :

 

अक्षय्य तृतीया : वैशाख शुद्ध तृतीया- साडेतीन मुहुर्तांपैकी एक असणाऱ्या अक्षय्य तृतीतयेला अनन्य साधारण असे महत्त्व आहे. या दिवशी भारताच्या ऊत्तराखंड राज्यातील बद्रीनारायणाच्या बंद देवळाचे दार उघडतात. हे मंदिर अक्षय्य तृतीयेला उघडल्यावर दिवाळीतल्या भाऊबीजेच्या दिवशी बंद होते. हा दिवस पूर्वजांचे ऋण फेडण्याचा दिवस म्हणून पाळला जातो. पूर्वजांच्या स्मृतींना उजाळा देण्यासाठी या दिवशी पितरांचे स्मरण करून त्यांच्या प्रतिमेचे पूजन करतात.

बुद्ध पौर्णिमा : बुद्ध पूर्णिमा हा भगवान बुद्धांचा वाढदिवस आहे. ते बौद्ध धर्माचे प्रवर्तक होते. त्यांचे नाव सिद्धार्थ होते आणि त्यांचा जन्म गौतम गोत्रात झाला होता, म्हणूनच त्यांना गौतम या नावाने देखील ओळखले जात असे. त्याने आपल्या कृतीतून साध्य केले होते. म्हणूनच त्यांचे नाव सिद्धार्थ ते गौतम बुद्ध असे बदलले गेले. आणि मग त्याला भगवान बुद्ध म्हटले जाऊ लागले. आणि लोक त्याची उपासना करू लागले. त्यांच्या जयंतीच्या दिवशी, त्याची पूजा करण्यास सुरुवात केली. गौतम बुद्धांचा जन्म पौर्णिमेच्या दिवशी झाला होता. म्हणूनच लोकांनी त्या दिवसाचे नाव बुद्ध पूर्णिमा ठेवले. अनेक वर्षे जंगलात भटकंती करून आणि कठोर तपश्चर्ये केल्यावर बुद्धांना बोधगयामध्ये बोधीच्या झाडाखाली सत्य कळले.

नारद जयंती : नारद मुनी हे भगवान विष्णुच्या परमप्रिय भक्तांपैकी एक  मानले जातात. नारदमुनी हे जगाला भक्तीचा सोपा मार्ग दाखवणारे, भक्तिरसाचा सुगंध देणारे, भक्तिमय गंगेमध्ये न्हाऊन जाणारे मुनी आहेत. भक्ती म्हणजे काय हे जगाला पटवून सांगणारे देवर्षी नारद धर्मशास्त्रांमध्ये पारंगत आहेत.

 

शनैश्चर जयंती : शनिदेवाचा जन्म वैशाख अमावास्याच्या दिवशी दिवसा १२ वाजता झाला होता, म्हणूनच वैशाख अमावास्या शनैश्चर जयंती स्वरूपात साजरी केली जाते. शनि मकर आणि कुंभाचा स्वामी आहे व याची महादशा १९ वर्षाची असते. शनिचे अधिदेवता प्रजापिता ब्रह्मा आणि प्रत्यधिदेवता राम आहे. यांचा वर्ण कृष्ण, वाहन घुबड व रथ लोखंडाने बनलेले आहे.

 

परांजपे शनी देऊळ

वैशाख महिन्यातील यात्रा, जयंत्या :

२) परशुराम जयंती : जन्म जमदग्नी व रेणुकामाता यांच्या पोटी वैशाख शुक्ल तृतीयेला (अक्षय्य तृतीयेला) झाला.

२) नृसिंह जयंती वैशाख शुद्ध चतुर्दशी

 

 ३) संभाजी महाराज जयंती : वैशाख दशमी 

गीते, कविता, गाणी :

वैशाखे मेषगे भानौ प्रात: स्नानपरायण:।
अध्यं तेहं प्रदास्यामि गृहाण मधुसूदन।।

अग्रतः चतुरो वेदाः पृष्ठतः सशरं धनुः । इदं ब्राह्मम् इदं क्षात्रं शापादपि शरादपि ।।
अर्थः चार वेद मुखोद्गत आहेत (संपूर्ण ज्ञान) आणि पाठीवर बाणासह धनुष्य आहे (शौर्य) - म्हणजेच ब्राह्मतेज आणि क्षात्रतेज दोन्ही असल्याने शाप अणि शस्त्र अशा दोन्ही गोष्टींचा उपयोग जो जाणतो [तो परशुराम]

=÷=÷=÷=÷=÷=÷=÷=÷=÷

*अक्षय्य तृतीया-एक अक्षय्य पर्व.* 

कधी न क्षय होतो ज्या तिथीचा। अक्षय्य तृतीया म्हणूनि बोलबाला जियेचा।
अति शुभशकुनी असे हे पर्व। देव, यक्ष, गंधर्व, मानव वंदिती यास सर्व।।१।।
अनेक शुभ घटनांची ही तिथी साक्षीदार। श्रीविष्णूनी घेतला सहावा अवतार।
जमदग्नी रेणुकेचा सुत जो झाला। परशु धारण करूनी भार्गवराम अवतरला।।२।।
शिवाचे अधिष्ठान असे जयाचे। एकलिंग गळ्यात साजे जयाचे।
लिंगायत धर्माचा ज्याने उद्धार केला। तो संत बसवेश्वर आज अवतरला।।३।।
पुत्र ब्रह्माचा नाम अक्षय कुमार। आजच्या दिनी प्रकटला अवनीवर।
वाराणसी क्षेत्री प्रकटली आदिशक्ती। अन्नपूर्णा म्हणुनी जाहली पार्वती ती।।४।।
कुबेरास आज धन भांडार लाभले। गंगेचे आज स्वर्गी अवतरण जाहले।
आदित्य देई पांडवांस अक्षय पात्र। महाभारत युध्द संपुनी, शांत झाले कुरुक्षेत्र।।५।।
महर्षी वेदव्यास रचिते झाले महाभारत। श्रीगणेश ज्यांचे जाहले लेखनिक।
जैन तीर्थकर आदिनाथ ऋषभदेव। तेरा महिने उपवास धरूनि, इक्षु रस प्राशीती आज देव।।६।।
बद्रीनाथ ते असे पवित्र धाम। वसती जेथे नित्य नर आणि नारायण।
भक्त दर्शनासाठी आजच्या दिनी। महाद्वार उघडता भक्त घेती लोटांगणी।।७।।
वृन्दावन वसे गोवर्धन गिरीधारी। चरणदर्शन तयाचे घेती नर नारी।
रथ जगन्नाथाचा त्या नटवराचा। रथचक्र बांधणी आज सुरू होय साचा।।८।।
आजच्या दिनी आदिशंकराचार्यांनी। कनकधारा स्तोत्र भक्तांसाठी रचुनी।
लोककल्याणाचे महान कार्य त्यांचे। वैदिक संस्कृतीचे जे अध्वर्यू साचे।।९।।
अशी ही तिथी शुभ आणि पवित्र। राही सदा आपले धन, क्षेम स्वास्थ अक्षय्य नित्य।
अशा ह्या शुभदिनी चला वंदूया। त्या त्रिमूर्तीस शरण जाऊया।।१०।।

लॉजिक नवीन पिढी साठी :

अक्षय तृतिया या दिवशी निसर्ग मशागत करून पेरणीसाठी योग्य जमिनीचा झालेला असतो. जे पेरू ते चौपटीत ऊगवण्याची पहिली पायरी थोडक्यात. जे नियम निसर्गाला तेच मानवाला असतात. म्हणुन हा दिवस ध्यान, दान, सेवाभाव करण्यास ऊत्तम म्हणतात. जे अर्ध ज्ञात मनात पेरू ते चौपाटीत उगवेल.वैशाख महिनाच जणु मंथनाचा त्या मंथनातुनच शुभता सापडते.

लग्नासाठी हो तिथी ऊत्तम म्हणतात कारण सूर्य आणि चंद्र सर्वांत तेजस्वी असतात, ऊच्च स्थानी असतात. हा योग शास्त्रीयदृष्टीन महत्वाचा हे. जो नकारात्मक प्रभाव घालवणारा आहे. पुर्वजांनी निसर्गाचा अभ्यास करूनच काही महत्व सांगितले आहे हे पटते.